مدیریت تضاد و تعارض‌های سازمانی از جمله چالش های کسب و کار است که در هر سازمانی امکان وقوع دارد. این تعارضات می‌تواند تاثیر بسزایی روی عملکرد و پیشرفت ارگان‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌ها داشته باشد. تضادها از جنبه‌های مختلفی روی می‌دهند و از دلایل متفاوتی ناشی خواهند شد. اختلاف در نگرش، اهداف، وظایف، نیازها، برخوردها و… همگی از عواملی هستند که می‌توانند سبب بروز این تضادها و تعارض‌ها در سازمان شوند.
نادیده گرفتن اختلافات و تضادها می‌تواند به مشکلات دامن بزند و اتفاقات بدتری را به‌دنبال داشته باشد. کاهش میزان فعالیت و عملکرد، کاهش رضایت شغلی، افزایش نرخ ناکارآمدی و… همگی از این مشکلات به‌شمار می‌روند. به‌همین دلیل حضور مدیری باکیفیت و لایق برای مدیریت این تضادها الزامی و ضروری است.
در این مقاله به بررسی مفهوم تضاد و تعارض‌های سازمانی خواهیم پرداخت. مدیران و رهبران هر سازمان با استفاده از روش‌های برخورد با این تضادها می‌توانند به مدیریت بهتر بپردازند. اگر به‌دنبال فرصتی برای بهبود عملکرد و همکاری در سازمان هستید، پیشنهاد می‌کنیم که این مطلب را از دست ندهید.
تعارضات و تضادهای سازمانی چیست؟
تضادها و تعارض‌های سازمانی از نقاط اختلافی است که در سازمان‌ها و انواع محیط کاری به‌وجود می‌آیند و می‌توانند روی عملکرد و ارتباطات سازمانی تاثیر عمده‌ای داشته باشند. این تضادها از منابع گوناگونی شامل می‌شوند. تعارض در اهداف، نیازها، منابع، ساختار و فرآیندها، ارتباطات، ارزش‌ها و… از جمله عوامل تشکیل‌دهنده تعارض‌های سازمانی به‌شمار می‌روند که در ادامه به برخی از آن‌ها خواهیم پرداخت.
تعارض در اهداف
افراد مختلف در سازمان اهداف و اولویت‌های متفاوتی دارند. این موضوع ممکن است در هر واحد یا بخش نیز وجود داشته باشد. همین اهداف و اولویت‌بندی‌های مغایر می‌تواند سبب تعارض در تصمیم‌گیری و راهبردهای سازمانی شود.
تعارض در منابع
محدودیت در منابع مالی، انسانی و فیزیکی یکی دیگر از دلایل بروز تعارض‌های سازمانی است. تخصیص در منابع و اولویت‌بندی کارها می‌تواند تضادهایی را میان بخش‌های مختلف سازمان به‌وجود بیاورد و سبب کاهش عملکرد مطلوب شود.
مدیران برای مدیریت تعارض در منابع انسانی یا مالی باید با تعادل برخورد کنند و با دانش خود و ارزیابی‌های انجام شده برای اولویت‌بندی و تخصیص منابع دست به اقدامات لازم بزنند.
تعارض در نیازها و ارزش‌ها
باتوجه به ویژگی‌های مختلفی که هر یک از کارمندان سازمان دارند، می‌توانند نیازها و ارزش‌های متفاوتی را شامل شوند. همین امر می‌تواند یکی از دلایل به‌وجود آمدن تعارض‌های سازمانی باشد.
تعارض در ارتباطات
ارتباطات در هر سازمان باید روی اصول و قوانین خاصی پیش برود. هرگونه ابهام در ارتباطات می‌تواند سبب ایجاد تعارض‌های سازمانی شود. علاوه‌بر ارتباطات درون سازمانی، انتقال اطلاعات اشتباه و ناهماهنگ نیز می‌تواند سبب تعارض در اعمال و تصمیم‌گیری‌های سازمانی شود.
تعارض در ساختار و فرآیندها
هرگونه اختلاف در ساختار سازمانی، فرآیندهای کاری و سیاست‌گذاری‌ها می‌تواند منجر به بروز تعارض و تضاد در اجرای وظایف و اختیارات شود. هرکدام از انواع تعارض‌های سازمانی مشکلات متعددی را به‌وجود خواهند آورد. افزایش نرخ خروج کارکنان، ایجاد بحران منابع انسانی در سازمان، کاهش رضایت شغلی، کاهش عملکرد مطلوب و موثر و… از جمله این مشکلات و دغدغه‌های محسوب می‌شوند.
انواع تعارضات سازمانی و مدیریتی
تعارض‌های سازمانی و مدیریتی دارای انواع مختلف و دسته‌بندی‌های متفاوتی هستند. تعارض درون فردی، بین فردی، درون گروهی یا میان گروهی از جمله این تعارضات به‌شمار می‌روند.
تعارض درون فردی
برخی از تعارض‌های سازمانی از درون خود افراد نشات می‌پذیرد و به‌همین دلیل به تعارضات درون فردی شهرت دارند. زمانی‌که ارزش‌ها، علاقمندی‌ها و باورهای یک فرد با آنچه که فرد انتظار دارد مغایر باشد، تعارض درون فردی پدید می‌آید. در برخی مواقع ممکن است چیزی که از فرد انتظار می‌رود در سطوح بالاتری قرار داشته باشد؛ در اینگونه مواقع نیز تعارض درون فردی رخ می‌دهد. این نوع تعارض سبب ایجاد فشار روانی روی افراد خواهد شد.
تعارض بین فردی
وجود و بروز اختلاف نظر میان افراد در سازمان‌های مختلف طبیعی و بدیهی است. زمانی‌که بین دو یا چند نفر اختلاف‌نظر و تعارض به‌وجود بیاید، ممکن است به‌دلیل اختلاف در دیدگاه و اهداف افراد باشد. این نوع تعارض‌های سازمانی به‌دلیل اختلاف شخصیت، ارتباطات ناقص، میزان مسئولیت‌پذیری ایجاد می‌شود. این تعارض می‌تواند بر اثر ابهام یا تعارض در نقش و مسئولیت افراد رخ دهد. تنش به‌وجود آمده در افراد سبب بروز این تعارض خواهد شد.
تعارض درون گروهی
زمانی‌که یک یا چن نفر از اعضای یک گروه فعالیتی مطابق و هماهنگی با سایر اعضا نداشته باشند، تعارض درون گروهی شکل می‌گیرد. پویایی تیم در این نوع تعارض در خطر خواهد بود و درصورت عدم حل مسئله و رفع مشکل باید به حذف چنین عضوی پرداخت.
تعارض میان گروهی
تعارض‌های سازمانی میان گروهی از بیشترین تضادهای مشاهده شده درون سازمان هستند. این نوع تضاد میان دو یا چند گروه در سازمان رخ می‌دهد و این در‌حالی است که موقعیت و شرایط یک گروه نسبت به سایرین برتری داشته باشد. در این شرایط مدیر سازمان باید با توانمندی خود در راستای رفع مشکل و تعارض برآمده و آن را حل کند. درصورتی‌که این تضادها حل نشوند، سازمان با ضرر و زیان‌های غیرقابل جبرانی روبه‌رو خواهد شد.
تعارض بین سازمانی
برخی از سازمان‌ها زیر شاخه سازمان بزرگ‌تری هستند و تعارض‌های سازمانی ممکن است میان دو یا چند سازمان وابسته شکل بگیرد. بدیهی است که این تضاد به‌دلیل اختلاف بر سر منافع خواهد بود. این موضوع می‌تواند سبب ایجاد رقابت ناسالم شود. به‌همین دلیل مدیران ارشد سازمان باید برای رفع این تضادها اقدامات لازم را به‌کار بگیرند.
تضاد وظیفه
این نوع تضاد و تعارض ناشی از اختلافاتی است که میان کارمندان در مورد شغل و وظیفه آن‌ها وجود دارد. این مدل از تعارض‌های سازمانی را می‌توان زیرمجموعه‌ای از تعارض درون گروهی دانست. همچنین ممکن است اعضا با اختلاف نظر در مورد فرآیند انجام امور به مشکل روبه‌رو شوند. برای جلوگیری از این نوع تعارض باید پیش از شروع کار به تدوین استراتژی لازم در مورد کار و فعالیت بپردازند.
تضاد در ساختار سازمانی
این نوع تعارض زمانی به‌وجود خواهد آمد که ساختار سازمانی با اهداف و نیازهای افراد ناسازگار باشد. برای مدیریت بهتر این نوع تضاد بهتر است که مدیریت مجموعه به تغییر در ساختار سازمانی، تعیین وظایف و مسئولیت‌ها بپردازد.
بهترین روش برخورد با انواع تعارضات سازمانی
برخورد با تعارض‌های سازمانی نیازمند استراتژی‌ها و روش‌های خاصی است که به مدیران کمک می‌کند تا به مدیریت بهتر این تضادها بپردازد و مشکلات را حل و فصل کند. در ادامه برخی از بهترین روش‌های برخورد با تعارض‌های سازمانی را مورد بررسی قرار داده‌ایم.
شناسایی دقیق علل تعارض
برای برخورد با تعارض‌های سازمانی در ابتدا لازم است به شناسایی دقیق علل تعارض‌های به‌وجود آمده بپردازیم. این شناسایی و بررسی می‌تواند از طریق گفت‌وگو با کارکنان، برگزاری جلسات تفکر، بررسی دقیق وضعیت‌های مختلف و… صورت بگیرد.
ارتباط با ذینفعان
برای حل تعارض‌های سازمانی مهم است که با تمامی ذینفعان مرتبط از جمله کارکنان، مدیران و سایر افراد مرتبط ارتباط خوبی برقرار شود. برقراری این ارتباط کمک می‌کند تا نیازها و انتظارات طرفین مشخص و روشن شود.
توسعه روش‌های همکاری و توافق
بسته به نوع تعارض به‌وجود آمده ممکن است نیاز باشد تا به توسعه روش‌های همکاری و توافق برای حل آن‌ها بپردازیم. برگزاری جلسات مشترک میان گروه‌ها، بخش‌ها، افراد و تیم‌های درون سازمان، ایجاد تیم‌های کاری چندگانه و تعیین مسیر مشترک برای رسیدن به راه‌حل از جمله بهترین روش‌های برخورد با تعارض‌های سازمانی خواهد بود.
ایجاد فرآیندهای حل تعارض
تعیین فرآیندی واضح و قابل پیگیری برای حل تضادها و تعارضات می‌تواند به کارکنان و مدیران کمک کند تا به‌راحتی با موقعیت‌هیا تعارضات روبه‌رو شوند و برای حل آن‌ها اقدام کنند. این موضوع به توانایی و مهارت مدیران در این زمینه نیاز دارد.
ارتقا مهارت‌های ارتباطی و رهبری
مدیران برای حل تعارض‌های سازمانی باید به مهارت‌های ارتباطی و رهبری قوی داشته باشند تا بتوانند تعارضات را به دور از هیجانات و با دلایل منطقی مدیریت کنند. ارتقا این مهارت‌ها با دوره‌های آموزشی و تجربه‌های عملی قابل کسب و دستیابی است.
تسهیل فرآیند حل تعارض
مدیران باید محیطی را فراهم کنند تا کارکنان بتوانند به‌راحتی تعارض‌های سازمانی را بررسی کنند و راه‌حل‌های خود را ارائه دهند. ایجاد یک فضای باز برای بحث و بررسی این موضوعات در هر سازمان از اهمیت بالایی برخوردار است.
کلام آخر
تضاد و تعارض‌های سازمانی بین کارمندان می‌تواند سبب کاهش بهره‌وری و افزایش استرس در سازمان شوند. در اصول مدیریت کسب و کار برای کنترل بهتر این تضادها، ایجاد فرآیندهای شفاف و مستند، توسعه مهارت‌های ارتباطی و رهبری، تشویق به همکاری و تعامل بین کارکنان، ایجاد فضای باز برای بحث و بررسی موضوعات جایگاه مهمی دارد. مدیران برای مدیریت بهتر این تعارضات باید به کارکنان خود گوش فرا دهند و نیازها و انتظارات آن‌ها را بررسی کنند. در این راستا مدیران باید برای ارائه راه‌حل‌های منطقی اقدام کرده تا بتوانند رضایت و ارتباط موثر بین اعضای سازمان ایجاد کنند.
ایجاد محیطی که سرشار از اعتماد و تشویق کارکنان باشد به ارتقا دانش و مهارت آن‌ها منجر خواهد شد. این موضوع به کاهش میزان تعارضات و افزایش هماهنگی در سازمان کمک شایانی خواهد کرد. به‌این ترتیب مدیران می‌توانند با ایجاد فرآیندهای موثر و ارتقا مهارت‌های کارکنان، تضادها و تعارض‌های سازمانی را تقلیل دهند و به پیشرفت و توسعه سازمان کمک بیشتری کنند. شرکت در دوره‌های آموزشی کمک بزرگی به مدیران محسوب می‌شود تا بتوانند با این تضادها روبه‌رو شوند و بهترین تصمیم‌گیری را در این خصوص انجام دهند. مدیریت کردن در زمان مواجهه با چنین چالش‌هایی نیاز به کسب مهارت توسط مدیران سازمان خواهد داشت.
داشتن مهارت های کافی با شرکت در دوره های مناسب مانند دوره مدیریت کسب و کار MBA برای مدیران نقش بسزایی در کنترل وضعیت سازمان دارد. در ادامه لینک دوره های پیشرفته مدیریتی دانشکده علوم و فناوری‌های میان رشته‌ای دانشگاه تهران را قرار داده ایم:
دوره دکتری مدیریت کسب و کار DBA
بیشتر بخوانید:
